در ارث و موجبات و تحقق و شرایط و موانع ارث - حجب و فرض و سهم الارث مواد 861 تا 949
باب دوم - در ارث ( 1 )
زیرنویس :
1 - درخصوص گواهی حصر وراثت به قانون تصدیق انحصار وراثت مصوب مهرماه 1309 با اصلاحات بعدی ومواد ( 360 ) الی ( 374 ) قانون امور حسبی مصوب 2/4/1319 و مصوبه 5/12/1371/5 شورای عالی اداری درخصوص صدور گواهی حصر وراثت و گواهینامه واریز مالیات مندرج در صفحه 237 جلد دوم مجموعه آیین دادرسی منتشره از سوی اداره کل قوانین و مقررات کشور مراجعه شود
فصل اول - درموجبات ارث و طبقات مختلفه وراث
ماده 861 - موجب ارث دو امر است : نسب و سبب .
ماده 862 - اشخاصی که به موجب نسب ارث می برند سه طبقه اند :
1 - پدر ومادر و اولاد و اولاد اولاد .
2 - اجداد و برادر و خواهر و اولاد آنها .
3 - اعمام و عمات واخوال و خالات و اولاد آنها .
ماده 863 - وارثین طبقه بعد وقتی ارث می برند که از وارثین طبقه قبل کسی نباشد .
ماده 864 - از جمله اشخاصی که به موجب سبب ارث می برند هر یک از زوجین است که درحین فوت دیگری زنده باشد .
ماده 865 - اگر در شخص واحد موجبات متعدده ارث جمع شود به جهت تمام آن موجبات ارث می برد مگر اینکه بعضی از آنها مانع دیگری باشد که در این صورت فقط از جهت عنوان مانع می برد .
ماده 866 - در صورت نبودن وارث امر ترکه متوفی راجع به حاکم است . ( 1 )
زیرنویس :
1 - به مواد ( 328 ) الی ( 336 ) قانون امور حسبی مصوب 2/4/1319 و نظامنامه اجرای مواد 28 و 866 قانون مدنی مصوب 12/4/1312 و قانون راجع به اموال بلاصاحب مصوب 16/2/1313 و ماده 327 قانون امور حسبی مصوب 1319 و ماده 30 قانون تاسیس سازمان جمع آوری و فروش اموال تملیکی مصوب 24/10/1370 مراجعه شود
نظریه 7/2999 - 1374/6/2 ا . ح . ق : ( ( ماده ( 866 ) قانون مدنی مربوط به ترکه متوفای بلاوارث است نه متوفایی که وارث دارد ) ) .
فصل دوم - در تحقق ارث
ماده 867 - ارث به موت حقیقی یا به موت فرضی ( 1 ) مورث تحقق پیدا می کند . ( 2 )
زیرنویس :
1 - به مواد ( 1011 ) الی ( 1030 ) ق . م . مراجعه شود .
2 - نظریه 1061/7 - 27/2/1370 ا . ح . ق : طبق مادتین 867 و 868 ق . م . مالکیت ورثه نسبت به ماترک به محض وقوع فوت به طور قهری حاصل می شود و استقرار آن منوط به ادای حقوق و دیونی است که بر ترکه تعلق می گیرد تعهدهریک از وراث به محرومیت از ارث و عدم استفاده از آن قبل از فوت مورث فاقد ارزش و اعتبار است زیرا هنوز حقی به وجود نیامده که بتوان آن را ساقط کرد ، اسقاط مالم یجب فاقد ارزش و اعتبار است .
ماده 868 - مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفی ( 1 ) مستقر نمی شود مگر پس از ادای حقوق ودیونی که به ترکه میت تعلق گرفته . ( 2 )
زیرنویس :
1 - نظریه 4844/7 - 6/5/1365 ا . ح . ق : دیه در حکم ماترک متوفی است و بستانکاران می توانند از آن استیفای طلب نمایند .
نظریه 3954/7 - 29/6/1365 ا . ح . ق : در امر وراثت هریک از وراث نسبت به سهم الارث خود قائم مقام متوفی بوده و بدین جهت حقوق و مطالبات مربوط به زمان قبل از فوت مورث از ناحیه آنان قابل مطالبه می باشد .
نظریه 10176/7 - 23/10/1371 ا . ح . ق : دیه در حکم ماترک متوفی است .
نظریه 6611/7 - 17/10/1357 ا . ح . ق : چون دیه جزء ترکه متوفی محسوب می شود با توجه به مواد 868 ، 869 ، 870 و 871 قانون مدنی پرداخت دیون متوفی از آن محل بلامانع است .
نظریه 4833/7 - 6/8/1375ا . ح . ق : حقوق وظیفه بازماندگان متوفی ، جزء ماترک نیست و طبق ضوابط ارث تقسیم نمی شود ، متساویا تقسیم می گردد .
نظریه 252/7 - 24/2/1377 ا . ح . ق : دیه درحکم ماترک متوفی می باشد و برابر قانون ارث بین وراث حین الفوت تقسیم می گردد .
نظریه 1571/7 - 24/7/1373 ا . ح . ق : در اصطلاح حقوقی ماترک یا ترکه به اموالی اطلاق می شود که حی الفوت جزء دارایی متوفی محسوب و موجود باشد بنابراین غرامت ناشی از فوت که پس از فوت متوفی تحقق می یابد جزءماترک نبوده و خارج از شمول مقررات مربوط به ارث می باشد فقط دیه از این اصل مستثنی و طبق فتوای فقهاء جزء ماترک است . بنابراین چنانچه ترتیب خاصی برای تقسیم غرامت در قرارداد بیمه مقرر شده باشد بایستی طبق قراردادعمل شود در غیر این صورت وجه مذکور بالسویه بین وراث تقسیم خواهد شد .
نظریه 7692/7 - 15/10/1377ا . ح . ق : حق بیمه ناشی از فوت که پس از مرگ تحقق می یابد جزء ترکه نیست وتقسیم آن هم تابع مقررات ارث نیست و چنانچه ترتیب خاصی از ناحیه متوفی برای تقسیم غرامت در قرارداد بیمه مقرر شده باشد باید طبق آن عمل شود درغیراین صورت وجه مذکور ( سرمایه بیمه عمر یا غرامت فوت ) بین ورثه وی به نسبت مساوی تقسیم می گردد و در این صورت اگر کسانی که مبلغی از آن به آنها تعلق می گیرد محکومیتی داشته باشند توقیف آن جهت پرداخت محکومیت آنان بلااشکال است .
نظریه 8344/7 - 25/11/1378 ا . ح . ق : وجوهی که موجبات پرداخت آن به دیگران پس از فوت کارکنان فراهم می شود را می توان غرامت ناشی از فوت تلقی نمود که ماهیتی متفاوت از ماترک دارد و از شمول مقررات مربوط به ارث خارج به نظر می رسد و در مورد نحوه تقسیم می توان گفت :
الف - در صورتی که کارکنان هنگام عضویت در صندوق مشخصات استفاده کنندگان از غرامت فوت و میزان سهم آنهارا در تقاضای عضویت تصریح کرده باشند ، غرامت مذکور منحصرا بین همان اشخاص و به همان نسبتی که تصریح شده تقسیم می شود .
ب - چنانچه مشخصات استفاده کنندگان در تقاضانامه تصریح شده لکن میزان سهم آنان مسکوت مانده باشد ، غرامت مذکور منحصرا بین همان اشخاص که مشخصات آنان تصریح شده ، اعم از اینکه جزء ورثه کارکنان باشند یا نباشند به نسبت مساوی باید تقسیم شود ،
ج - اگر متقاضی مشخصات استفاده کنندگان را تصریح نکرده باشد ، غرامت مذکور بین ورثه او به نسبت مساوی بایدتقسیم شود .
2 - الف : به مواد ( 225 ) به بعد قانون امور حسبی مراجعه شود .
ب : نظریه 206/7 - 16/1/1361 ا . ح . ق : مسئولیت ورثه در مورد اداء دیون متوفی به نسبت سهم الارث آنان میباشد .
ماده 869 - حقوق و دیونی که به ترکه میت ( 1 ) تعلق می گیرد و باید قبل از تقسیم آن ادا شود ازقرار ذیل است :
1 - قیمت کفن میت و حقوقی که متعلق است به اعیان ترکه مثل عینی که متعلق رهن است .
2 - دیون و واجبات مالی متوفی .
3 - وصایای میت تا ثلث ترکه بدون اجازه ورثه و زیاده بر ثلث با اجازه آنها .
زیرنویس :
1 - نظریه 466/58/50 - 1/12/1349 ا . ح . ق : حقوق وظیفه ای که مطابق مقررات قانون استخدام کشوری به وراث تعلق می گیرد جزء ترکه میت محسوب نمی شود تا بدهی میت از آن محل به نفع طلبکار برداشت شود . . . چنانچه شخص متوفی طلبی از حسابداری بابت حقوق ایام حیات خود داشته باشد طلب مزبور جزء ترکه او محسوب می شود .
نظریه 1359/5/8 - 7/2581 ا . ح . ق : حقوق وظیفه ای که به ورثه تعلق می گیرد جزء ماترک متوفی محسوب نمی گردد ، بلکه حقی است که قانون برای عده معینی از ورثه شناخته است و برداشت از این حقوق یا توقیف آن از بابت خسارت دولت وجهه قانونی ندارد .
ماده 870 - حقوق مزبوره در ماده قبل باید به ترتیبی که در ماده مزبوره مقرر است تادیه شود ومابقی اگر باشد بین وراث تقسیم گردد .
ماده 871 - هرگاه ورثه نسبت به اعیان ترکه معاملاتی نمایند مادام که دیون متوفی تادیه نشده است معاملات مزبوره نافذ نبوده و دیان می توانند آن را بر هم زنند . ( 1 )
زیرنویس :
1 - به ماده ( 229 ) قانون امور حسبی مصوب 1319/4/2 مراجعه شود .
ماده 872 - اموال غایب مفقودالاثر تقسیم نمی شود مگر بعد از ثبوت فوت او یا انقضای مدتی که عادتا چنین شخصی زنده نمی ماند . ( 1 )
زیرنویس :
2 - به مواد ( 1011 ) و ( 1016 الی 1022 ) ق . م . مراجعه شود .
ماده 873 - اگر تاریخ فوت اشخاصی که از یکدیگر ارث می برند مجهول و تقدم و تاخر هیچ یک معلوم نباشد اشخاص مزبور از یکدیگر ارث نمی برند مگر آنکه موت به سبب غرق یا هدم واقع شود که در این صورت از یکدیگر ارث می برند . ( 1 )
زیرنویس :
3 - نظریه 4718/7 - 28/11/1360 ا . ح . ق : با توجه به ماده 873 ق . م . و ماده 3 ق . آ . د . م . و استفاده از فتاوی مشهور فقهاء جعفری چنانچه پدر و پسری بر اثر زلزله و رفتن زیر آوار فوت نموده و زوجه دایم و یک پسر دیگر باقی مانده اند ، زوجه از اصل ماترک زوج به علاوه سهم الارث او از فرزندش ارث می برد .
نظریه شماره 2538/7 - 4/5/1371 ا . ح . ق : گرچه در قانون مدنی لغت هدم تعریف نشده است لکن با توجه به معنی عرفی آن که عبارت از خرابی و نابودی محل و مکان خاصی می باشد حادثه زلزله که موجب تخریب و نابودی مسکن و منزل افراد است از مصادیق بازر هدم می باشد لذا فوت شدگان در اثر زلزله که یکجا از بین می روند چنانچه وارث یکدیگر باشند مشمول قسمت اخیر ماده 873 ق . م . می باشند .
نظریه شماره 66/7 - 7/2/1377 ا . ح . ق : در مورد غرق با توجه به اطلاق ماده 873 ق . م می توان گفت هدم تنهامنحصر به غرق در دریا نبوده و شامل گودالهای عمیق و استخر و نظایر آنها نیز می باشد .
نظریه 3275/7 - 27/5/1377ا . ح . ق : با توجه به فتوای حضرت امام ( ( ره ) ) ، در تحریرالوسیله ( کتاب الموارث فی میراث الغرقی و المهدوم علیهم مساله 3 جلد 2 صفحه 401 ) و این که در قانون مدنی تعریف خاصی از هدم نشده است انهدام به وسیله نقلیه ( مانند اتومبیل ، ترن ، هواپیما و . . . یا به علت انفجار ، اصابت بمب ، موشک و نظایر آن ) ازمصادیق هدم مشمول ماده 873 ق . م . است ، ولی زلزله اگر موجب خرابی نباشد از مصادیق آن نیست .
ماده 874 - اگر اشخاصی که بین آنها توارث باشد بمیرند و تاریخ فوت یکی از آنها معلوم ودیگری از حیث تقدم و تاخر مجهول باشد فقط آنکه تاریخ فوتش مجهول است از آن دیگری ارث می برد . ( 1 )
زیرنویس :
1 - نظریه 3860/7 - 1/6/1361 ا . ح . ق : هر گاه چند نفر که از یکدیگر ارث میبرند در ضمن یک حادثه رانندگی +فوت شوند و تقدم و تاخر فوت آنها معلوم نباشد از یکدیگر ارث نمی برند
موضوع مطلب :
